Bumblefoot (Ulceratieve Pododermatitis) is een lastige en pijnlijke aandoening aan de onderkant van de pootjes en komt voor bij ratten en andere kleine (knaag)dieren, zoals muizen, cavia’s en konijnen. Het komt vaker voor bij mannen dan bij vrouwen, dit omdat gewicht een belangrijke factor is en mannen meestal meer wegen dan vrouwtjes. Bumblefoot is een ontsteking aan de onderkant van de voet die kan ontstaan door verschillende oorzaken, waardoor de huid stuk en ontstoken raakt. Het kan eruit zien als alleen een klein rood vlekje (beginnende fase), maar ook met een flinke grote en rode bult op de onderkant (vergevorderde fase) of een open zweer.

Foto’s van bumblefoot.

Mogelijke oorzaken van bumblefoot zijn o.a.:

  1. Obesitas (overgewicht)
  2. Diabetes (suikerziekte)
  3. Tralieplateaus (huid gaat kapot door roest en ijzer)
  4. Onhygiënische omstandigheden (geïrriteerde huid)
  5. Genetische aanleg (erfelijk)
  6. Bacteriële infectie, vooral Stafylokokken (Staphylococcus aureus) door vieze kooi

Preventieve maatregelen:

  • De kooi zo schoon mogelijk houden, urine en ontlasting kunnen behoorlijk op de huid inwerken en deze bijzonder irriteren. Let vooral op de slaapplekken. Sowieso zijn naar ammoniak stinkende hangmatten of doekjes een bron voor luchtwegproblemen, maar de ammoniak werkt ook in op de huid waardoor deze eerder geïrriteerd raakt.
  • Kunststof verdiepingen, zoals die van Ferplast®. Heb je tralieverdiepingen en is het echt niet mogelijk om dit te veranderen, gebruik dan handdoeken of een placemat op de verdiepingen.
  • Een metalen (rooster of tralie) loopwiel is af te raden, een kunststof loopwiel vanaf Ø 28 cm. is veel beter.
  • Geen harde bodembedekking, zoals beukensnippers of maïskorrels als je een rat met overgewicht of aanleg hebt, gebruik fleece, kranten, Ecobed® of ander zacht materiaal.
  • Gezonde voeding, waardoor je ratten niet te zwaar worden. Uitzonderingen daar gelaten, sommige ratten wonen in de voerbak en het is heel moeilijk om één rat in een groep op dieet te zetten. Geef geen snoep of koek, maar een gezonde snack zoals groente of gedroogd brood als extra lekkers. Haal de dikste rat(ten) uit de kooi als je de groep iets lekkers geeft. Geef ze ook meer lichaamsbeweging door ze iedere dag los te laten lopen voor minimaal een uur. Dikkere en oudere ratten lopen meestal niet in een loopwiel, dus die beweging missen ze. De kooi moet groot genoeg zijn, minimaal 80x50x80 cm. met genoeg klimmogelijkheden.
  • Let vooral bij de oudere en dikkere ratten op de onderkant van de pootjes, zit er een rood vlekje dan kun je gelijk beginnen met schoonhouden en het aanpassen van de kooi. In het beginstadium is bumblefoot veel makkelijker onder controle te brengen of zelfs te genezen dan in een vergevorderd stadium.
  • Het is beter niet met een lijn door te fokken als hierin veel meer dan gemiddeld bumblefeet in voorkomt, zie vooral de vader en/of nestgenoten. Dit uiteraard als het om een rattery gaat, bij een rat zonder bekendheid van achtergrond is dit niet van toepassing. Licht ook altijd de rattery in als een rat last heeft van bumblefoot, zowel voor jezelf als in het belang van de rattery.
  • Nagels redelijk kort (laten) houden. Bij veel te lange nagels staan de tenen krommer en kan het gewicht op de onderkant van de poot zwaarder en verkeerd belast worden. Niet zomaar zelf knippen als je niet weet hoe het moet, je kunt makkelijk in het leven knippen, waardoor de nagel gaat bloeden. (voor de eigenwijze lezers, in een vervoersbak met bloem zetten wil wel helpen om het bloeden te stoppen)
  • Bij diabetes kan er sprake zijn van een verminderde bloedsomloop en uitval van de zenuwuiteinden. Hierdoor voelt de rat de pijn niet en zal hij het wondje zelf niet verzorgen. Door de verminderde bloedsomloop heeft de ontsteking veel meer kans om te ontstaan en te ontwikkelen. Door de suikerziekte heelt de wond veel slechter, dus op alle fronten is diabetes slecht voor bumblefoot.
  • Controleer de onderkant van de voeten van al je ratten regelmatig, ook van vrouwtjes. Hoe eerder je kunt beginnen met een behandeling, hoe effectiever deze is. Eens per week je ratten van top tot teen checken (ook op tumoren of andere dingen die ze normaal niet hebben) is zeker aan te raden. Bij het schoonmaken van de kooi is een handig moment.
  • Bumblefoot is niet besmettelijk, dus de rat hoeft niet apart. Als de veroorzaker een bacterie is, dan is de rest van de groep toch al besmet en de rat verpietert maar als hij alleen zit. Dat is nadelig voor zijn weerstand, waardoor de bumblefoot meer kans heeft zich te ontwikkelen.

Diverse behandelingen:

Bumblefoot is zeer moeilijk te genezen, in de meeste gevallen kun je het onder controle houden door een combinatie van de onderstaande behandelingen, in zware gevallen (open en zeer pijnlijke zweren) is het aankijken of hij/zij nog een ratwaardig leven heeft. In dat geval is een operatie als laatste redmiddel wel te doen, maar is alleen aan te raden als de rat in zeer goede conditie is, zodat hij niet de laatste weken/maanden van zijn leven aan het revalideren is om dan te overlijden aan een ouderdomskwaal.

  • Heeft een rat bumblefoot dan is het heel belangrijk om de oorzaak te achterhalen. Verschillende oorzaken hebben verschillende behandelmethodes nodig.
    Het is heel makkelijk om te achterhalen of een rat last heeft van diabetes (suikerziekte). De dierenarts heeft teststripjes, dus neem wat urine mee en laat deze testen. Ook als een rat duidelijk last heeft van obesitas (overgewicht). Bumblefoot kan meerdere oorzaken hebben en bij diabetes kan een rat ook heel goed last hebben van obesitas.
  • Amputeren van het pootje is niet aan te raden en kan averechts werken, aangezien het andere pootje dan veel meer belast wordt en de kans zeer groot is dat dit pootje veel zwaardere bumblefoot krijgt.
  • De ontsteking operatief laten verwijderen (dus niet het hele pootje) is een mogelijkheid, maar in de praktijk blijkt dat het dan vrijwel altijd weer terugkomt. Ook belast de rat tijdens het herstel de andere voet meer, waardoor – net als bij amputatie – het andere voetje kan verergeren.
  • Antibiotica zoals Enrofloxoral® of Baytril® kan ca. 2-3 weken gegeven worden, let op de juiste dosering. Meestal heeft antibiotica geen nut en kan de wond beter lokaal behandeld worden. Is er na de start van de Enrofloxoral met de juiste dosering geen verbetering, dan is het beter om te stoppen, aangezien het dan alleen maar een belasting is voor de organen van de rat. Is er wel verbetering dan kan er nog doorgegaan worden met de antibiotica. Dit alles uiteraard op advies en in overleg met een dierenarts. Nooit op eigen houtje beginnen met een antibioticum, zelf dokteren is bij een rat (net zoals bij alle dieren) sterk af te raden, aangezien een onervaren oog snel iets over het hoofd kan zien, hoe duidelijk de oorzaak ook lijkt te zijn.
  • Pijnstiller zoals Carprofen® of Metacam® is te adviseren, deze werkt gelijk ontstekingsremmend. Een bumblefoot is zeer pijnlijk, dus een pijnstiller wordt in de meeste gevallen wel voorgeschreven, vooral als de wond open is.
  • Zorg dat de rat zoveel mogelijk in topconditie is. Echinacea druppels kunnen door het drinkwater of op iets lekkers gedruppeld worden, mag aan de hele groep of de rat individueel gegeven worden. Bij een lagere weerstand heeft de Bumblefoot meer kans om uit te breiden.
  • De wond weken in soda/biotex, minimaal 10 minuten als de rat dat toelaat. Daarna goed afspoelen om diarree te voorkomen als de rat eraan gaat likken. Na het weken is de wond goed schoon en kan hij verder behandeld worden.
  • Honingzalf heeft een helende en verzachtende werking. Honingzalf is als bv. Vetramil® bij de dierenarts verkrijgbaar, of bij de apotheek in verschillende soorten. Na het weken opsmeren.
  • Calendulazalf werkt ook verzachtend. Ook na het weken opsmeren.
  • Na het weken kan ook Betadine® op de wond gedaan worden. Ook kan i.p.v. in Biotex® met Betadine® geweekt worden, maar het is niet de meest effectieve manier.
  • De enige manier waarop bumblefoot vanzelf zou kunnen verdwijnen is als de wond nooit belast wordt. Algehele rust zorgt ervoor dat de wond niet meer geïrriteerd wordt door de vergroeiingen die vaak op het bot zitten. Ik heb zelf een ventje gehad die behoorlijk last van bumblefeet (aan beide pootjes dus) had (zie foto’s op deze pagina) en niets hielp bij hem. Hij kon er echter wel mee leven en op een gegeven moment werd hij zo oud dat hij last van achterhandverlamming kreeg. Het viel gelijk op dat de bumblefeet minder werd. Hij is bijna 3 jaar geworden en toen hij overleed was de bumblefeet genezen.
  • Het voetje verbinden zou dus een oplossing kunnen zijn, zodat de bumblefoot niet belast wordt. Alleen zal dit gedurende langere tijd moeten en het is niet gezegd dat de bumblefoot weg blijft na de genezing wanneer het voetje niet meer verbonden wordt. Het tweede probleem is dat een rat een knaagdier is en de mogelijkheid zeer groot is dat hij het bindsel niet laat zitten. Maar heb je een makkelijke rat dan kun je proberen om het voetje na het schoonmaken met wat honingzalf erop te verbinden. Dit kan met een gaasje en Leukopor®, de laatste is makkelijk te verwijderen, helaas ook wel door de rat, maar zonder kans op beschadigingen van de huid. Zelfklevend sportverband is ook mogelijk en moeilijker te verwijderen door de rat, wel makkelijk door de eigenaar. Dit moet dagelijks ververst worden omdat de bumblefoot gereinigd moet worden.
  • Over Blu-Kote zalf zijn de meningen verdeeld, de één zweert erbij en bij de ander heeft het totaal geen resultaat. Blu-Kote is zalf wat gebruikt wordt voor paarden en is niet zo makkelijk te verkrijgen in Nederland, maar het is zeker via Amerika te bestellen. Blu-Kote vlekt enorm op je kleding, dus pas op. BK bevat alcohol en prikt wat op open wonden, de rat kan dus wegspringen als je het erop smeert. Ik zal nog meer onderzoek doen naar deze zalf, aangezien er genoeg positieve resultaten mee behaald worden. Geadviseerd wordt om de zalf 2x daags op te brengen, maar er zijn ervaringen dat 1x daags beter werkt en omdat door 2x daags de wond teveel geïrriteerd wordt. Het kan een paar weken duren voor je resultaat ziet.
  • Tea Tree olie. Dit is een etherische olie van de Theeboom en is schadelijk bij orale opname. Tea Tree olie heeft een desinfecterende en schimmelwerende werking, wat positief kan zijn voor bumblefoot. Het mag nooit rechtstreeks op de wond aangebracht worden en kan in sommige gevallen een allergische reactie veroorzaken. Het mag alleen zeer verdund worden gebruikt, een drupje in het bakje wat je klaar hebt staan om het voetje in te weken. Aangezien het voetje daarna wordt afgespoeld is de olie ook verwijderd.